Από τα Χανιά μέχρι το Λασίθι, η Κρήτη έχει πολλά χωριά – διαμάντια που κρατάνε παραδόσεις και κρύβουν θησαυρούς. Παραδοσιακοί οικισμοί, αλησμόνητο φαγητό, σημαντικοί αρχαιολογικοί χώροι, πεζοπορίες σε περήφανες βουνοκορφές και σε φαράγγια που καταλήγουν στη θάλασσα προσφέρουν στον ταξιδιώτη μοναδικές συγκινήσεις και εμπειρίες.
Αρχάνες, Ηράκλειο
Η φήμη των Αρχανών έχει φτάσει σε όλη την Ευρώπη και όχι άδικα. Στην είσοδό τους το επιβλητικό νεοκλασικό που στεγάζει το Κέντρο Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης και λίγο πιο κάτω η ολόλευκη εκκλησία της Παναγίας. Το χωριό-πρότυπο είναι γεμάτο ατμοσφαιρικές γειτονιές με τα καλοσυντηρημένα σπίτια, βαμμένα σε χαρούμενα χρώματα. Σε κάθε βήμα ο επισκέπτης μαθαίνει όλο και περισσότερα για τις Αρχάνες. Γι’αυτό έχουν φροντίσει οι ντόπιοι: το Λαογραφικό Μουσείο, το Αρχαιολογικό Μουσείο, το εργαστήριο γλυπτικής, το Μουσείο Κρητικής Ιστορίας και Παράδοσης λίγο πιο έξω. Στις Άνω Αρχάνες, στην Τουρκογειτονιά, στην αναπαλαιωμένη Φάμπρικα Ελένη θα μάθετε τα πάντα για τον παραδοσιακό τρόπο παραγωγής ελαιόλαδου. Οι αυλές των σπιτιών αποτελούν από μόνες τους λόγο για να επισκεφτεί κανείς το χωριό. Μεγάλες κι ολάνθιστες, μοιάζουν με όαση. Όλο το χωριό έχει μια αύρα διαφορετική από όλα τα άλλα κρητικά χωριά κι αυτό χάρη στους απέραντους αμπελώνες που κυκλώνουν το χωριό και στις δροσερές πηγές και τα υπόγεια νερά που διασχίζουν τα πέτρινα καλντερίμια και την πλατεία. Και πάντα οι ανοιχτόκαρδοι αρχανιώτες επιμένουν να κεράσουν τους επισκέπτες καπρικό (χοιρινό-λουκούμι στον ξυλόφουρνο) και μετά απαραίτητα πρόποση με ρακή στις χαρές που θα έρθουν.
Βάμος, Χανιά
Στη Δυτική Κρήτη στους πρόποδες των Λευκών Ορέων, 25 χλμ. από την πόλη των Χανίων, συναντάς ένα σκηνικό που θυμίζει Τοσκάνη. Αν θέλεις να πάρεις μια καλή γεύση της κρητικής ζωής και της κρητικής υπαίθρου, να βιώσεις τη ζεστή φιλοξενία ενός χωριάτικου ξενώνα, φτιαγμένου από πέτρα και ξύλο, να γευτείς τις αγνές τοπικές γεύσεις, να πιεις καφέ ή τσικουδιά σε ένα παραδοσιακό καφενείο, να περπατήσεις σε πέτρινα καλντερίμια και στην εξοχή και να μυρίσεις τα ανθισμένα λουλούδια, τότε ο Βάμος είναι το ιδανικό χωριό για σένα. Πρόκειται για έναν από τους ωραιότερους παραδοσιακούς οικισμούς των Χανίων. Κτήρια του 18ου, του 19ου και των αρχών του 20ου αιώνα αναπαλαιώθηκαν με μεγάλη προσοχή και σεβασμό στην παράδοση και στην αρχιτεκτονική κληρονομιά, για να μετατραπούν σε όμορφους ξενώνες. Ο διατηρημένος παραδοσιακός πέτρινος δρόμος, η παλιά γειτονιά, το παρεκκλήσι της Παρθένου Μαρίας (μνημείο του 13ου αιώνα) και το μοναστήρι Καρύδι με το εκπληκτικό ελαιοτριβείο με τις 12 αψίδες, συμπληρώνουν το γοητευτικό σκηνικό. Σε κοντινή απόσταση σε περιμένουν οι παραλίες Αλμυρίδα, Καλύβες και Κυανή Ακτή για να τις απολαύσεις.
Χουδέτσι, Ηράκλειο
Είναι περίεργο πώς αυτό το μικρό χωριό στα ορεινά του Ηρακλείου βγάζει τόση ενέργεια. Ίσως είναι οι νέοι που το γεμίζουν τα καλοκαίρια με τις φωνές τους. Ίσως πάλι είναι οι ντόπιοι που πειραματίζονται συνεχώς με ήχους και δεν χάνουν την ευκαιρία να στήσουν το επόμενο αυτοσχέδιο γλέντι στην πλατεία με τα δάχτυλά τους να χορεύουν επιδέξια πάνω στις χορδές της λύρας. Αυτόν τον τόπο, που λατρεύει την ρίμα, επέλεξαν ως παραθεριστικό θέρετρο το πρώτο μισό του 20ου αιώνα οι ευκατάστατοι Ηρακλειώτες, τον ίδιο τόπο επέλεξε πριν 35 χρόνια και ο πολυταξιδεμένος Ιρλανδός καλλιτέχνης Ross Daly. Αφού γύρισε όλο τον κόσμο βρήκε στο Χουδέτσι το δικό του μουσικό καταφύγιο και έστησε τον “Λαβύρινθο”, το μουσικό του εργαστήριο. Νιώστε την ενέργεια του χωριού περπατώντας ανάμεσα στα ανέπαφα αρχοντικά με το δροσερό αεράκι που κατεβάζει η ρεματιά από το μοναστήρι της Σπηλιώτισσας να προκαλεί ένα γλυκό ρίγος.
Λουτρό Σφακίων, Χανιά
Δεκαπέντε λεπτά. Τόσο θα χρειαστεί το καραβάκι για να σας μεταφέρει από τη Χώρα Σφακίων στο μικροσκοπικό χωριό. Στο στριμωγμένο ανάμεσα στα βράχια οικισμό, νιώθει κανείς πως ανακάλυψε τον τελευταίο καλοκαιρινό παράδεισο της νότιας Κρήτης. Απομονωμένος, γαλήνιος, με ένα μπαράκι, μαγαζάκια και δωμάτια μετρημένα στα δάχτυλα. Εδώ δεν υπάρχουν δρόμοι που να οδηγούν στο Λουτρό ή μακριά από αυτό. Και πάντα υπάρχει ο κίνδυνος να σε μαγέψει εκείνη η πανσέληνος που βάψει ολόκληρο τον κόλπο ασημένιο. Είναι η στιγμή που η επιστροφή στον πολιτισμό μοιάζει με εμπειρία που δεν θα θες να ξαναζήσεις.
Ζαρός, Ηράκλειο
Χτισμένος στους πρόποδες του Ψηλορείτη, σε μια καταπράσινη κοιλάδα και σε υψόμετρο 450 μ., ο Ζαρός είναι ένα γραφικό και ιστορικό κεφαλοχώρι που φημίζεται για τα πλούσια νερά του, το φαράγγι του, αλλά και τα σπουδαία εκκλησιαστικά μνημεία που υπάρχουν μέσα και γύρω από το χωριό. Το πιο δημοφιλές αξιοθέατο είναι η τεχνητή λίμνη του Ζαρού ή Βοτόμου (1 χλμ. βόρεια από τον Ζαρό), όπου μπορείς να κάνεις τις βόλτες σου μέσα στο πράσινο και τα πλατάνια και αν σου ανοίξει η όρεξη να καθίσεις για φαγητό στις ταβέρνες που υπάρχουν εκεί. Με αφετηρία τη λίμνη μπορείς να ακολουθήσεις το μονοπάτι που οδηγεί μέσα στο φαράγγι του Αγίου Νικολάου, όπου βρίσκεται και το ομώνυμο μοναστήρι, αλλά και να επισκεφθείς το καταπράσινο δάσος Ρούβα, ένα από τα μεγαλύτερα κι ομορφότερα δάση της Κρήτης. Τα ιστορικά μοναστήρια (Μονή Βροντησίου, Μονή Βαρσαμόνερου κ.ά.), καθώς και οι αρχαιολογικοί χώροι της Γόρτυνας και της Φαιστού που βρίσκονται σε κοντινή απόσταση, προσφέρονται για εξερεύνηση.
Ανώγεια, Ρέθυμνο
Το πιο ξακουστό χωριό του Ρεθύμνου προσφέρει στον επισκέπτη μια αυθεντική εμπειρία ορεινής Κρήτης. Σε αυτόν τον ξεχωριστό τόπο, στην “Άνω Γη” του Ψηλορείτη, όπου οι άνθρωποι βρίσκονται κοντά με το παρελθόν τους, θα γνωρίσεις αυθεντικούς Κρητικούς και θα απολαύσεις τη ζεστή κρητική φιλοξενία. Θα ανακαλύψεις τη σπουδαία μουσική παράδοση του τόπου (ο Νίκος Ξυλούρης, ο Ψαραντώνης και ο Βασίλης Σκουλάς γεννήθηκαν εδώ), θα ψωνίσεις ωραία κρητικά υφαντά και θα απολαύσεις τον καφέ ή τη ρακή σου παρέα με μαυροπουκαμισάδες παππούδες σε κάποιο από τα πολλά παραδοσιακά καφενεία που υπάρχουν στις όμορφες πλατείες του χωριού αλλά και σε όλο το μήκος του κεντρικού δρόμου από το Μετόχι έως το Περαχώρι. Στο Λιβάδι, τη γραφική πλατεία του Περαχωριού, μπορείς να επισκεφθείς το σπίτι στο οποίο μεγάλωσε ο Νίκος Ξυλούρης και το μουσείο λαϊκής τέχνης του Μιχάλη Σκουλά (Γρυλιού). Από τα Ανώγεια μπορείς να εξορμήσεις στο οροπέδιο της Νίδας, στο Αστεροσκοπείο Σκοίνακα, στην Αρχαία Ζώμινθο και στο Ιδαίον Άντρο, το σπήλαιο όπου σύμφωνα με τη μυθολογία μεγάλωσε ο Δίας.
Μαργαρίτες, Ρέθυμνο
Το χωριό των κεραμικών. Χειροποίητα κεραμικά, που μπορείτε να τα βρείτε σε μαγαζάκια κατά μήκος του κεντρικού δρόμου. Πολύ κοντά στην αρχαία Ελεύθερνα και στο ιστορικό μοναστήρι του Αρκαδίου, μπορείτε να τα συνδυάσετε σε μια διαδρομή.
Μαρουλάς, Ρέθυμνο
Μόλις λίγα χιλιόμετρα έξω από το Ρέθυμνο, θα περπατήσετε ανάμεσα σε δυο πανύψηλους πύργους, σπίτια οχυρά σαν φρούρια, αψίδες και καμάρες. Στα highlights το καταπληκτικό ηλιοβασίλεμα με απόλυτη θέα στην πόλη του Ρεθύμνου.
Κριτσά, Λασίθι
Χτισμένη αμφιθεατρικά στους πρόποδες του βουνού Κάστελλος, πολύ κοντά στον Άγιο Νικόλαο, η Κριτσά είναι ένα από αρχαιότερα χωριά της Κρήτης. Έχοντας διατηρήσει σε σημαντικό βαθμό αναλλοίωτη την παλιά αρχιτεκτονική φυσιογνωμία της, η Κριτσά προσφέρει ένα γραφικό σκηνικό που αποτελείται από ωραία λιθόστρωτα σοκάκια, πέτρινες καμάρες, παλιά σπίτια και καταστήματα με παραδοσιακά προϊόντα και έργα λαϊκής τέχνης. Το χωριό φημίζεται για το εξαιρετικό παρθένο ελαιόλαδό του. Το ελαιόλαδο που παράγει ο Αγροτικός Ελαιουργικός Συνεταιρισμός Κριτσάς έχει διακριθεί και έχει βραβευθεί σε πολλούς διαγωνισμούς. Το φαράγγι της Κριτσάς, το μικρό χωριό Τάπες και τα βυζαντινά μνημεία, όπως η Παναγία Κερά με τις περίτεχνες τοιχογραφίες, είναι τα σημαντικότερα αξιοθέατα της περιοχής.
Μόχλος, Λασίθι
Δεν το ξέρουν πολλοί αυτό το μικρό γραφικό ψαροχώρι στη βόρεια πλευρά της Κρήτης, αλλά μια μέρα στον Μόχλο τα έχει όλα. Εκτός από τις βόλτες στο λιμανάκι, περάστε απέναντι στο μικρό νησάκι, που οι ντόπιοι ονομάζουν Άγιο Νικόλαο, λόγω της εκκλησίας που βρίσκεται εκεί. Στο Μόχλο οι πολυτέλειες περισσεύουν, καθώς η αυθεντικότητα εδώ έχει τον πρώτο λόγο. Στο ήρεμο αραξοβόλι, λοιπόν, του Λασιθίου βρίσκονται λίγες ταβερνούλες που σερβίρουν φρέσκο ψάρι και θαλασσινά, καθώς και ελάχιστες καφετέριες για ένα χαλαρό, βραδινό ποτό.
Καστέλλι Φουρνής, Λασίθι
Ένα από τα πιο άγνωστα χωριά της Κρήτης, συναντάται στην περιοχή του Επάνω Μεραμπέλλου, στο νομό Λασιθίου. Αυτό που σίγουρα θα εντυπωσιάσει τον επισκέπτη του χωριού η ιδιαίτερη αρχιτεκτονική των κτιρίων του με έντονα τα ενετικά στοιχεία, που φέρνει στο νου εικόνες από την μαγευτική Βενετία -έστω χωρίς το υδάτινο στοιχείο. Γραφικά σοκάκια γεμάτα με κτίρια- αρχιτεκτονικά διαμάντια, κατάφυτες και πολύχρωμες αυλές, φιλόξενοι κάτοικοι και αργοί, νωχελικοί ρυθμοί στα βασικά χαρακτηριστικά του χωριού.
