Της κ. Μαίρης Μαύρη – Φιλοσοφική σχολή ΕΚΠΑ εθνικό και καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών.
Η ελληνική κλείδα η’ χειρωνιος λαβή η’ μαιανδρος: προέλευση και σημασία του στην ελληνική παράδοση.
Η ελληνική κλείδα η’ χειρωνιος λαβη’ η’ μαι’ανδρος είναι μια σύνθεση ευθειών που ενώνονται μεταξύ τους με ορθες γωνίες.Το μοτίβο αυτό συναντάται κατά κόρον σε όλες τις αρχαιοελληνικές μορφές τέχνης,στην αρχιτεκτονική των μνημειακών κτιρίων,στη ζωγραφική κλπ.σε σημείο που να ταυτίζεται με αυτήν ,ως σύμβολο.
Έχει ενδιαφέρον να ανατρέξουμε στην αρχαία ελληνική μυθολογία ,για να καταλάβουμε την προέλευση του και τη σημασία του η οποία δυστυχώς πολλές φορές διαστρεβλωθηκε στην παγκόσμια ιστορία.
Σύμφωνα με αρχαίο χρησμό,η θεα Θέτις έμελλε να γεννήσει γιο ικανότερο από τον Δία και να πάρει τη θέση του ως αναξ των θεών.Γι αυτό ο Δίας ήθελε να την κάνει να παντρευτεί θνητό και όχι θεό.
Μια νύχτα ,λοιπόν, ο βασιλιάς της Φθίας, Πηλέας,είδε την πανώρια θεα’ Θετιδα να χορεύει στο φεγγαρόφωτο και την ερωτεύτηκε παράφορα ,αλλά και απελπισμένα, αφού γνώριζε πως δεν είχε ελπίδα σαν θνητός αυτός να κατακτήσει μια θεά.
Παρά ταύτα αποφάσισε να καταφύγει στην συμβουλή του σοφού κένταυρου Χειρονα και εκείνος τον ορμηνεψε,στο ίδιο μέρος σαν την δει τη νύχτα να χορεύει,να την αρπάξει όσο γίνεται πιο σφιχτά στην αγκαλιά του και να μην την αφήνει,όσο κι αν άλλαζε μορφή εκείνη κι ας γινόταν φίδι,λιοντάρι,νερό η’φωτια για να ξεφύγει.
Ο Πηλέας,εξαιτίας του πάθους του για τη θέα,υπέμεινε όλες τις θυμωμένες μεταμορφώσεις της κρατώντας την από το χέρι με μια λαβή,χειρωνιος λαβή,σφιχτά στην αγκαλιά του.Ετσι η θεα υπέκυψε στον έρωτα του και από την ένωσή τους γεννήθηκε ο Αχιλλέας,ο θρυλικός ήρωας του τρωικού πολέμου.
Το θέμα αυτό απεικονίζεται στο εσωτερικό μιας ερυθρόμορφα κύλικας του 500π.Χ. που φυλάσσεται στο παλιό μουσείο του Βερολίνου.
Η ε’ξοχη αυτή απεικόνιση παρουσιάζει την υπερμεγέθη, ως θεά, Θετιδα και τον βασιλιά Πηλέα να αψηφά τα φίδια της θεϊκής μεταμόρφωσης,καθώς και το λιοντάρι που βρυχάται γαντζωμένο στην πλάτη του, χρησιμοποιώντας την χειρωνιο λαβή η’ μαίανδρο ,όπως έγινε αργότερα γνωστό το σύμβολο αυτό, που συμβολίζει την πάλη θεών και ανθρώπων και την ήττα των θεών στη συγκεκριμένη υπόθεση.
Η χειρωνιος λαβή ,όμως,εκτός από την επιβολή του θνητού Πηλέα επί της Θέτιδας,είχε σαν αποτέλεσμα την εκπλήρωση της επιθυμίας του Δία εφόσον ο γάμος της θεάς με θνητό και όχι με θεό,απέτρεψε τη γέννηση γιου που θα τον εκθρόνισε.
Συμβολίζει λοιπόν η ελληνική κλείδα ,η’ χειρωνιος λαβή τον αέναο αγώνα επικράτησης των θνητών ανθρώπων επί των θεών που είναι αθάνατοι και γι αυτό ανίκητοι.
Το πώς το σύμβολο αυτό αργότερα ονομάστηκε μαίανδρος, το συνάγουμε από έναν άλλο μύθο: Στην Καρία ,σημερινή Τουρκία, υπάρχει μέχρι σήμερα ένας ποταμός σε σχήμα ελληνικής κλειδας η’ χειρωνιας λαβής.Ο αρχαίος Έλληνας πολεμιστής Μαίανδρος. επικαλούμενος τη βοήθεια της θεάς Ρέας,της υποσχέθηκε πως θα θυσίαζε για χάρη της όποιον πρωτοσυναντουσε γυρνώντας στην πόλη του νικητής.Τον προϋπαντησαν η γυναίκα του,η κόρη του και ο γιος του,τους οποίους ,αφού θυσίασε στη θέα,επεσε στο ποτάμι και πνίγηκε.Απο τότε ο ποταμός που είχε το σχήμα της ελληνικής κλειδας η’ χειρωνιας λαβής ονομάστηκε Μαιανδρος και το σχήμα του και σχήμα της ελληνικής κλειδας η’ χειρωνιας λαβής ,μαιανδρος.
Παρά τους οποίους συμβολισμούς του επισύναψαν τα επερχόμενα χρόνια διαφορετικοί λαοί η πολιτικές ομάδες που θέλησαν να καλύψουν δικές τους σκοτεινές επιδιώξεις προσδίδοντας τους την αίγλη της αρχαίας ελληνικής παράδοσης και προβάλλοντας εαυτούς ως συνεχιστές της παράδοσης αυτής, δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι ο μαίανδρος αντιπροσωπεύει το αρχαίο ελληνικό ιδεώδες που περιλαμβάνει όλες τις πανάρχαιες και πανανθρώπινες αξίες για τις οποίες αξίζει να παλέψει ο Άνθρωπος, ακόμα και αν έχει να αντιμετωπίσει ακατανίκητες “θεϊκές” δυνάμεις,ακόμα και όταν γνωρίζει ότι “οι Μήδοι επιτέλους θα διαβούν”, όπως επισήμανε ο Κ.Καβαφης στο ποίημα του Θερμοπύλες.
ακατανίκητες ,”θεϊκές” ,δυνάμεις,ακόμα κι αν γνωρίζει ότι στο τέλος “οι Μήδοι θα διαβούν” όπως
έγραψε ο Κ.Καβαφης στο ποίημα του Θερμοπύλες.
