Μια σειρά άρθρων παρουσίασης των οινικών περιοχών της Ελλάδας, από την sommelier Φωτεινή Καποκάκη* για το Filoxenianews.gr
Η Σαντορίνη ,το πανέμορφο νησί των Κυκλάδων, αποτελεί έναν απ’ τους πιο δημοφιλείς τουριστικούς προορισμούς της Ελλάδας. Ορδές τουριστών επισκέπτονται κάθε χρόνο το νησί για να απολαύσουν το συγκλονιστικό τοπίο της καλντέρας, που δημιουργήθηκε από την μεγάλη έκρηξη του ηφαιστείου το 1613 π.Χ .
Εκτός όμως από το πολυφωτογραφημένο ηλιοβασίλεμα και τα γραφικά κάτασπρα χωριουδάκια της, η Σαντορίνη ξεχωρίζει στον παγκόσμιο οινικό χάρτη για τα πολύ ιδιαίτερα κρασιά της και τον μοναδικό αμπελώνα της.
Ο αμπελώνας της Σαντορίνης είναι απ’ τους πιο παλιούς σε όλο τον κόσμο με συνεχόμενη αμπελοκαλλιέργια για χιλιάδες έτη. Λόγω του ηφαιστειογενούς εδάφους της (έλλειψη αργίλου) η φυλλοξήρα, το έντομο που κατέστρεψε τους αμπελώνες της Ευρώπης, δεν εμφανίστηκε ποτέ στην Σαντορίνη και τα περισσότερα αμπέλια είναι αυτόρριζα, απ’ τα λιγοστά στον παγκόσμιο αμπελώνα, ηλικίας πάνω από 100 ετών και δίνουν στρεμματικές αποδόσεις της τάξης των 300-350 κιλών. Είναι ένας αμπελώνας άνυδρος ,ελάχιστα αμπέλια ποτίζονται και αυτά όταν είναι νεαρά, ενώ έχει ένα πολύ ιδιαίτερο κλάδεμα και σύστημα διαμόρφωσης που προστατεύει τα σταφύλια απ’τους ανέμους και τις υψηλές θερμοκρασίες του νησιού, που λέγεται κουλούρα ή καλάθι. Ο συνδυασμός όλων αυτών ,δίνει μοναδικά κρασιά terroir με ένταση, όγκο, ορυκτότητα και εκρηκτική οξύτητα.
Ο αμπελώνας της Σαντορίνης δεν ξεπερνά τα 14000 στρέμματα, με τις σημαντικότερες αμπελουργικές περιοχές να βρίσκονται στα χωριά Μεγαλοχώρι και Ακρωτήρι. Το μεγαλύτερο ποσοστό των φυτεύσεων του σαντορινιού αμπελώνα καταλαμβάνει το Ασύρτικο. Ο πρεσβευτής του ελληνικού κρασιού στο εξωτερικό ,μια λευκή πολυδύναμη ποικιλία παγκόσμιας κλάσης, δίνει κρασιά υψηλόβαθμα αλκοολικά,με πυκνή δομή, υψηλές οξύτητες ,όχι ιδιαίτερα αρωματικά, αλλά με έντονο mineral χαρακτήρα εκφρασμένο κυρίως από αλμύρα και θαλασσινή αύρα και με μεγάλες δυνατότητες παλαίωσης. Η καλλιέργεια του έχει εξαπλωθεί σ’όλη την Ελλάδα, παρουσιάζοντας ένα πιο φρουτώδη χαρακτήρα στην υπόλοιπη χώρα, αλλά και στο εξωτερικό με φυτεύσεις στην Αυστραλία ,την Κύπρο και το Λίβανο, ενώ νέες καλλιεργήσιμες εκτάσεις αναπτύσσονται και σε άλλες χώρες του εξωτερικού.
Άλλες λευκές ποικιλίες που θα συναντήσουμε στους αμπελώνες σε μικρότερο ποσοστό είναι το Αθήρι και το Αηδάνι όπου συμμετέχουν και οι δύο στους οίνους Π.Ο.Π Σαντορίνης, αλλά και κάποιες αρκετά σπάνιες όπως η Γαϊδουριά και το Κατσανό. Στις ερυθρές ποικιλίες συναντάμε το Μαυροτράγανο, μια σπάνια ποικιλία που κινδύνευε να εξαφανιστεί, με έντονο αρωματικό προφίλ, έντονες τανίνες και υψηλή οξύτητα αλλά και την Μανδηλαρία και την ποικιλία Βουδόματο.
Η αμπελουργική ζώνη των οίνων Π.Ο.Π Σαντορίνης θερμοθετήθηκε το 1971 και περιλαμβάνει λευκούς ξηρούς οίνους από τις ποικιλίες Aσύρτικο, Αθήρι και Αηδάνι με το Ασύρτικο να κυριαρχεί στο χαρμάνι σε ποσοστό 85% σύμφωνα με την νέα τροποποίηση. Ένα παραδοσιακό στύλ λευκού κρασιού απ΄τις ίδιες ποικιλίες, με πολύ ιδιαίτερο χαρακτήρα είναι το Νυχτέρι. Το όνομα του προέρχεται από την λέξη νύχτα γιατι σύμφωνα με την παράδοση οι αμπελουργοί τρυγούσαν τα σταφύλια την ημέρα και τα πατούσαν την νύχτα, που οι θερμοκρασίες ήταν χαμηλότερες. Σήμερα το Νυχτέρι παράγεται από υπερώριμα σταφύλια, με ελάχιστο αλκοολικό βαθμό σύμφωνα με την νομοθεσία 13,5% Vol και ελάχιστο χρόνο παραμονής στο βαρέλι τους 3 μήνες.
Στους οίνους Π.Ο.Π Σαντορίνης συμπεριλαμβάνεται και το πολύ γνωστό κρασί του νησίου, το Vinsanto.
Το Vinsanto είναι ένα γλυκό κρασί(περίπου 300γρ υπολειμματικά σάκχαρα/λίτρο) που παράγεται από λιαστά σταφύλια τα οποία μένουν στον ήλιο για περίπου 10 μέρες. Παράγεται από σταφύλια της ποικιλίας Ασύρτικο σε ποσοστό 51 % και το υπόλοιπο απ’τις ποικιλίες Αηδάνι, Αθήρι αλλά και μικροποσότητες από άλλες ποικιλίες όπως Γαϊδουριά, Κατσανό, Μοσχάτο λευκό, Μονεμβασιά κ.α. Ωριμάζει για πολλά χρόνια συνήθως σε παλιά βαρέλια και αποκτά οξειδωτικό χαρακτήρα με μια πολυπλοκότητα αρωμάτων ,όπως αποξηραμένα φρούτα ,ξηροί καρποί, μελί,φλούδες εσπεριδοειδών ,σοκολάτας ,καραμέλας κλπ αλλά και με μια πολύ ισορροπημένη οξύτητα.
Ο ιστορικός αμπελώνας της Σαντορίνης με τα μοναδικά κρασιά της, στον βωμό της τουριστικής ανάπτυξης, βρίσκεται στο επικίνδυνο σημείο να συρρικνώνεται κάθε χρόνο και είναι ορατό πλέον το ζήτημα ύπαρξής του τα επόμενα 20-30 χρόνια. Το 2018 υπήρξε μια πολύ σημαντική εξέλιξη, με την ζώνη Π.Ο.Π Σαντορίνης να εντάσσεται στο Εθνικό Ευρετήριο της Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς ανοίγοντας τον δρόμο για την ένταξη του αμπελώνα στον κατάλογο της Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO.
Στόχος όλων θα πρέπει να είναι η προσπάθεια της διασφάλισης αυτής της αμπελουργικής κληρονομιάς και η ανάδειξη της μοναδικότητας της περιοχής.
*Η Φωτεινή Καποκάκη διαθέτει WSET πιστοποίηση επιπέδου 3 και εργάζεται σε ξενοδοχεία 5 αστέρων της περιοχής του Ηρακλείου.
