Τα τελευταία χρόνια μια σειρά σημαντικών εξελίξεων σε διεθνές επίπεδο, έχουν φέρει στο προσκήνιο την ανάπτυξη εναλλακτικών μορφών τουρισμού.
Σημαντική εξέλιξη είναι η αμφισβήτηση του μεταπολεμικού μοντέλου τουριστικής ανάπτυξης, το οποίο έχει αρνητικές περιβαλλοντικές επιπτώσεις αλλά και φθίνουσα πορεία σε πολλές χώρες. Άλλη εξέλιξη είναι η αλλαγή στα κίνητρα για ταξίδι των σύγχρονων τουριστών, που από το κλασικό τρίπτυχο ψυχαγωγία, περιήγηση, ξεκούραση, αυξήθηκαν και μετατράπηκαν σε πιο σύνθετα. Η αύξηση της μέσης κατά κεφαλήν τουριστικής δαπάνης, που είναι αποτέλεσμα της ανόδου του βιοτικού επιπέδου των χωρών από τις οποίες προέρχονται οι τουρίστες. Επίσης η αύξηση της διάρκειας των διακοπών. Η στροφή του κόσμου στο περιβάλλον και την υγιεινή ζωή που έχει ως αποτέλεσμα και την στροφή σε μορφές τουρισμού που ανταποκρίνονται σε αυτά τα ζητήματα. Η αλλαγή χρήσης των τουριστικών καταλυμάτων και η ζήτηση των τουριστών για ποιοτικότερη διαμονή. Τέλος η χρήση του ίντερνετ που φέρνει τον τουρίστα σε θέση να γνωρίσει καλύτερα τα πλεονεκτήματα των περιοχών που θέλει να επισκεφθεί, αλλά και να κλείσει μόνος του τις διακοπές του, όπως αυτός τις επιθυμεί χωρίς την παρεμβολή τουριστικών γραφείων.
Η ετήσια αύξηση του οικοτουρισμού την δεκαετία του 90’ ήταν διπλάσια από την αύξηση του τουρισμού γενικά που ήταν σε παγκόσμια κλίμακα στο 6%, ενώ άλλες εκτιμήσεις κάνουν λόγο για ετήσια αύξηση μεταξύ 10%-30%. Οι τουρίστες που έλκονται από τον οικοτουρισμό, έχουν γενικά υψηλό επίπεδο εκπαίδευσης αλλά και υψηλότερο εισόδημα, πράγμα που έχει σαν αποτέλεσμα το να ξοδεύουν αρκετά χρήματα στον προορισμό των διακοπών τους. Μελετώντας τα ψυχογραφικά χαρακτηριστικά τους μπορούμε να πούμε ότι διακατέχονται από περιβαλλοντική ηθική, ενεργοποιούνται για την προστασία των περιβαλλοντικών πόρων, επιδιώκουν να προστατεύσουν και να ωφελήσουν την άγρια ζωή, αγωνίζονται για να αποκτήσουν άμεσες εμπειρίες στο φυσικό περιβάλλον, ενεργοποιούνται από εσωτερικά κίνητρα, χαρακτηρίζονται από βιοκεντρικό και όχι ανθρωποκεντρικό προσανατολισμό κ.ά. Χαρακτηριστικά που δείχνουν την αναγκαιότητα ύπαρξης ενός τέτοιου μοντέλου ανάπτυξης, σε μια ευαίσθητη περιβαλλοντικά περιοχή, μεσούσης μιας δύσκολης περιόδου για τον τουρισμό της Κρήτης αλλά και της χώρας γενικότερα.
Παρακάτω θα αναφερθούμε σε ορισμένα κριτήρια που συνιστούν προϋποθέσεις ανάπτυξης του οικοτουρισμού.
- Αειφορία. Αναφέρεται στις αναγκαίες συνθήκες, όρους και προϋποθέσεις για μια ανάπτυξη που χαρακτηρίζεται από διάρκεια και ανθεκτικότητα.
- Ζητήματα συμμετοχής. Αναφέρεται στην ανάγκη ολοκληρωμένης και αποτελεσματικής εμπλοκής των τοπικών κοινοτήτων στην αναπτυξιακή διαδικασία, αποτελεσματικής ως προς τα περιβαλλοντικά και κοινωνικο-οικονομικά οφέλη.
- Εκπαιδευτική – επιμορφωτική λειτουργία. Η λειτουργία αυτή αποτελεί στοιχείο έλξης ή κίνητρο συμμετοχής σε δραστηριότητες οικοτουρισμού, αλλά και προωθητικό παράγοντα μιας ευρύτερης περιβαλλοντικής ευαισθητοποίησης του πληθυσμού.
Επίσης ο οικοτουρισμός θεωρείται ένας τύπος ανάπτυξης που ενσωματώνει και ταυτόχρονα προσδιορίζεται από τρία βασικά και αλληλένδετα χαρακτηριστικά :
- Οικολογικά: προστασία και ανάδειξη του περιβάλλοντος
- Πολιτιστικά: εναρμονισμός τουριστικών δραστηριοτήτων με πολιτισμικές καταστάσεις, συνθήκες και δρώμενα στους χώρους υποδοχής.
- Κοινωνικο-οικονομικά: ορθολογική ένταξη ή ταιριαστή συμμετοχή τοπικού πληθυσμού στα δρώμενα
Τέλος, ο οικοτουρισμός χαρακτηρίζεται ως ένα τύπος ανάπτυξης εναλλακτικός των μεγάλων αριθμών (μαζικός τουρισμός), της ομογενοποίησης, της περιβαλλοντικής υποβάθμισης και της κοινωνικής αποξένωσης ή αλλοτρίωσης. Μέσα σε ένα τέτοιο πλαίσιο , τα ταξίδια οικοτουρισμού προσεγγίζονται ως δραστηριότητες που προσφέρουν και συνεπάγονται σωστές επαφές, αμοιβαία κατανόηση και αλληλοσεβασμό μεταξύ τουριστών-επισκεπτών, ντόπιων κατοίκων και επιχειρήσεων. Πρόκειται για ένα πλέγμα σχέσεων που συμβάλλει στην προστασία του φυσικού περιβάλλοντος και των πολιτιστικών αγαθών.
του Ν. Περάκη
